7 - خوب گوش دادن به طرف مقابل

الّذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه اولئک الّذین هدیهم الله و اولئک هم اولواالألباب[1]». همان كسانى كه سخنان را مى‏شنوند و از نيكوترين آنها پيروى مى‏كنند آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده، و آنها خردمندانند.

خداوند متعال در قرآن کریم خوب گوش دادن را یکی از صفات خردمندان و هدایت یافتگان بیان می فرماید

همچنین حضرت علی (علیه السلام) در حکمت 289 در وصف یکی از دوستانش می فرماید : «وَ كَانَ إِذَا غُلِبَ عَلَى الْكَلَامِ لَمْ يُغْلَبْ عَلَى السُّكُوتِ وَ كَانَ عَلَى مَا يَسْمَعُ أَحْرَصَ مِنْهُ عَلَى أَنْ يَتَكَلَّمَ [2]» «اگر در سخن گفتن بر او پيشى مى گرفتند در سكوت مغلوب نمى گرديد و بر شنيدن بيشتر از سخن گفتن حريص بود » این آیات و روایات همگی نشان دهنده اهمیت خوب گوش دادن می باشد .

برخی از مشکلاتی که بین زوجین به وجود می آید ، ریشه در عدم توانایی در گوش دادن دارد ، چراکه گفت و گو که یکی از راه های مهم در حل مشکلات است ، متشکل از دو عنصر می باشد ؛ سخن گفتن و به سخن گوش دادن ، اگر اولی به نحو احسن با تمام ظرافتها و دقتهای عقلی و دینی انجام شود ولی عنصر دوم وجود نداشته باشد ، نمی توان انتظار داشت که مشکلی حل گردد .

قرآن کریم می فرماید وقتی از دوزخیان در مورد علت هلاکت و جهنمی شدنشان پرسیده می شود می گویند : «وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا في‏ أَصْحابِ السَّعيرِ [3]»و مى‏گويند: «اگر ما گوش شنوا داشتيم يا تعقّل مى‏كرديم، در ميان دوزخيان نبوديم!»

پس یادتان باشد اکثر مواقع گوش دادن است که کارها را درست می کند نه حرف زدن .

6-رعایت اصول اخلاقی

خداوند متعال در قرآن کریم بندگان خود را به سخن گفتن به بهترین روش و با رعایت تمام اصول اخلاقی توصیه نموده و می فرماید: شیطان در پی فرصتی است تا میان آنها فتنه و فساد بی اندازد.

می توان گفت ارزشمند ترین پیوند و ارتباطی که در قرآن کریم به آن اشاره شده ، ازدواج و ارتباط زناشویی است ، که از اهمیت و ارزش فراوانی برخوردار است و توصیه های فراوانی برای تحکیم و تلاش برای صمیمیتر و بادوامتر شده آن شده .

در این میان گفت و گو که ابزار مهم ارتباطی و ابراز احساسات و عشق میان زن و شوهر می باشد ، به دلیل نقش مهمش در ایجا صمیمیت و آرامش میان زن و شوهر ، اهمیت فوق العاده می یابد ، بنابراین زن و شوهر باید تلاش کنند با رعایت نکات و اصولی که دین مقدس اسلام بیان می فرماید ، ارتباطی کلامی صحیح و سازنده با هم برقرار نمایند .

در چند نوشته گذشته به چند اصل از اصول ارتباط صحیح کلامی اشاره کردیم تا نوبت به «رعایت اصول اخلاقی در گفت و گو » رسید .

چند مورد از ارزشهای اخلاقی که باید رعایت گردد :

1- پرهیز از توهین و تحقیر طرف مقابل :

در دین اسلام بسیار توصیه شده است که با دیگران نیکو سخن بگویید و از تحقیر آنها بپرهیزید  . امام صادق (علیه السلام) می فرمایند : « مَنْ أَنَّبَ مُؤْمِناً أَنَّبَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَ » هر كه مؤمنى را سرزنش كند، خدا او را در دنيا و آخرت سرزنش كند .

2- پرهیز از بد گویی از خانواده همسر :

خانواده همسر شما ، خانواده ای است که چندی پیش آنها را پسندیده اید تا حدی که حتی با یکی از اعضای آن خانواده وصلت نموده اید ؛ حال چطور شده است که از آن خانواده بد گویی می کنید ؟

بد گویی از خانواده همسر برخلاف تصورتان موجب نفرت فرد از خانواده اش نمی گردد ، بلکه این توهین و سرزنشها باعث شکسته شدن غرور همسرتان و ایجاد کینه و عداوت بین خودتان می گردد ؛ امام صادق (علیه السلام ) می فرمایند: « وَ لَا تُكْثِرِ الْعِتَابَ فَإِنَّهُ يُورِثُ الضَّغِينَةَ وَ يُجَرُّ إِلَى الْبِغْضَ[2]» از سرزنش زیاد بپرهیز که موجب کینه و دشمنی می گردد.

شاید این توهین و تحقیر تلاش شیطان است تا میان شما فتنه و فساد بی اندازد ؛ خداوند متعال می فرماید : «وَ قُلْ لِعِبادي يَقُولُوا الَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُ»به بندگانم بگو:«سخنى بگويند كه بهترين باشد! چرا كه (شيطان بوسيله سخنان ناموزون)، ميان آنها فتنه و فساد می كند ».

علاوه بر ایجاد بغض و کینه میان شما و همسرتان موجب می گردد ، مقداری از نفوذ خود را بر روی همسر از دست بدهید ؛ چرا که از این به بعد او در جبهه خانواده اش خواهد جنگید و هر حرفی را از شما نخواهد پذیرفت ؛ بنابراین مراقب توصیفاتی که از خانواده همسرتان می کنید باشید .

3- پرهیز از به کار بردن الفاظ زشت :

سعی کنید در گفت وگوهای خود عفت کلام را رعایت کنید و اگر با فحاشی روبرو شدید به دستور قرآن حکیم توجه کنید که در بیان صفات مومنان می فرماید : « وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراماً [3]» و هنگامى كه با لغو و بيهودگى برخورد كنند، بزرگوارانه از آن مى‏گذرند.

چرا که فحش و ناسزا گویی یا به مطلق به کار بردن الفاظ زشت موجب طرد شدن از جنت و بهشت الهی می گردد چنانچه که پیامبر گرامی اسلام می فرمایند : « إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَى كُلِّ فَاحِشٍ بَذِيٍّ قَلِيلِ الْحَيَاءِ لَا يُبَالِي مَا قَالَ وَ لَا مَا قِيلَ فِيهِ [4]» همانا خداوند متعال بهشت را بر فحاش و هرزه گوى کم حیائى که باک ندارد چه میگوید و چه مى‏شنود حرام است.

علاوه بر اینکه باید از الفاظ زشت و ناپسند پرهیز کنند ، باید از کلماتی که نشان دهنده عشق و علاقه نسبت به یکدیگر است استفاده نمایند .

4- نرم سخن گفتن :

خداوند متعال زمانی که حضرت موسی را به سوی فرعون می فرستد ، می فرماید : «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشى‏[5]» اما بنرمى با او (فرعون) سخن بگوييد شايد متذكّر شود، يا (از خدا) بترسد .

زمانی که باید در مقابل فرد کافر و جباری مانند فرعون سخن نرم بگوییم ، تا شاید متذکر شود یا از خدا بترسد ؛ پس به یقین باید سخن لَیِن و نرم را در گفت و گوی خود با همسر ، هرچقدر هم که بد باشد رعایت کنیم .

5- درک شرایط طرف مقابل

چگونه وقتی یک فرد بیگانه یا فامیل دل شمار را می شکند یا آزارتان می دهد ، او را می بخشید و فراموش می کنید ولی اشتباهات حتی کوچک همسر خود را نمی بخشید و فراموش نمی کنید ؟

برای اینکه بتوانید درست تصمیم گیری کنید و گفت و گوی موفقی داشته باشید لام است که حتما خود را جای طرف مقابل قرار دهید تا شرایط او را فهمیده و درک کنید و احساس کنید که در آن موقعیت شما چه کار می کردید .

هر انسانی ممکن است اشتباه کند و در شرایطی رفتاری غیر عادی از خود بروز دهد ؛ آنچه که مهم است این است که فرد نباید دوباره اشتباهات خود را تکرار ، مخصوصا اگر آن اشتباه گناه باشد .

به درخواست دوستان کاملا خلاصه نوشتم .

2- انتخاب مکان مناسب برای گفت و گو

اصل دیگری که در ارتباط کلامی باید به آن توجه نمود ، عنصر مکان می باشد ؛که در دین اسلام به آن تاکید شده است و می تواند نتیجه گفت و گو را تغییر دهد ؛ اگر به آن توجه کنیم می توانیم گفت وگویی آرام و سازنده داشته باشیم که موجب حل اختلافات خانوادگی و عقیدتی و ... شود ، و اگر به آن توجه نکنیم می تواند کار را از آنچه که هست خرابتر کند.

زن و شوهر هر دو باید این اصل را رعایت کنند و گفت وگو را در مکانی مناسب انجام دهند ؛ حال سوالی که پیش می آید این است که مکان مناسب کجاست و آیا ملاک کلی میتوان گفت یا نه ؟

چند ملاک برای مکان مناسب :

1-مکانی است که فرد مورد گفت و گو در آن احساس آرامش و امنیت کند.                         

در رفتارهای بین فردی احساسات فردی تاثیر بسزایی دارد و باید مورد توجه قرار بگیرد ، مثلا در مکانی که فرد احساس آرامش نمی کند نمی توان از ابراز علاقه نسبت به او نتیجه گرفت یا زمانی که فرد احساس امنیت نمی کند نمی توان توقع داشت که معشوقه ی خود را مورد نوازش قرار داده و به او ابراز عشق نماید .

آقایون باید توجه داشته باشند که در بسیاری از موارد خیابان یا محل کار خانم یا محیط های مانند اینها موقعیت مناسبی برای ابراز علاقه نمی باشد چون ممکن است خانمها در این محیطها احساس آرامش و امنیت کمتری داشته باشند و پاسخ مناسبی به این احساس او ندهند .

همچنین خانم ها نیز باید توجه داشته باشند که برخی محیط ها که شوهر در آنها احساس راحتی یا امنیت نمی کند مکان مناسبی برای توقع ابراز محبت و علاقه نمی باشد .

2-    گفت و گو باعث تحقیر او نگردد .

در دین اسلام توصیه شده است که اگر زن و شوهر در یکدیگر نقص و عیبی می بینند فورا برای رفع آن تلاش کنند[1] ، اما این فورا به معنای شتابزدگی و عدم ملاحظات لازمه نیست ، اکثر اختلافاتی که ممکن است بین زن و شوهر پیش بیاید ناشی از ارتباط نامناسب کلامی است و در ارتباط نامناسب کلامی تحقیر شدن یا تحقیر کردن سهم بسیاری دارد ، که در دین اسلام نیز به اجتناب از آن امر شده است [2].

هر عیبی که در همسر خود می بینید به او گوش زد کنید ، اما در محیط جمع مانند محیط های خانوادگی یا دوستان به هیچ عنوان نباید فرد را با گفتن و گوشزد کردن عیبهایش مورد تحقیر قرار داد چرا که انسانها در شرایط عادی در مقابل تحقیر عکس العمل شدیدی از خود نشان می دهند که ممکن است با بر شمردن عیبهای شما و بالا گرفتن دعوا یا حالات دیگر خود را نشان دهد .

3-    در مکانی که منافی عفت نباشد .

ابراز عشق و محبت به همسر و فرزندان بسیار مهم و ضروری است ، که باعث مستحکمتر شدن رابطه عاطفی [3]، احساس رضایت از زندگی ، ایجاد محبت بیشتر و ... می گردد و در دین اسلام نیز بر آن تاکید فراوانی شده است [4]؛ اما هر مکانی برای ابراز علاقه و محبت مکان مناسبی نیست در محیطی که فرزندان حضور دارند ، والدین باید توجه کنند که از رفتارها و گفتارهایی که منافی عفت و حتی عاملی برای بلوغ زودرس است حتما اجتناب ورزند ، یا در محیط های دوستانه و حتی خانوادگی مرزی را برای ابراز محبت مشخص کنند و از زیاده روی در این مسئله به بهانه نشان دادن (یا به رخ کشیدن) محبت و علاقه به همدیگر خود داری کنند ، همانطور که حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند : «و لا تعد بکرامتها نفسها »[5] در گرامی داشت همسرت زیاده روی نکن .

البته این موارد ، موارد کلی بودند و هر زن و شوهری باید با مهارت های خود ، مکان مناسب گفت و گو در مورد موضوعات مختلف را کشف کنند .

ارتباط کلامی

در قرآن کریم زبان یکی از نعمت ها شمرده شده است[1] که انسان می تواند با آن با اجتماع خود ارتباط برقرار نماید ، نیاز ها و عقاید خود را بیان نماید و چه بسا آن را وسیله رسیدن به بهشت قرار دهد.

 در محیط خانواده نیز ارتباط کلامی از اهمیت بسیاری برخوردار است ، به گونه ای که می توان گفت بسیاری از مشکلات به وجود آمده در خانواده ها چه در میان زن و شوهر و چه میان فرزندان با والدین یا با یکدیگر از سخن و زبان سرچشمه می گیرد.

 

ارتباط کلامی میان زن و شوهر

زن و شوهر پایه و اولین اعضای یک خانواده هستند و ارتباط کلامی صحیح بین ایندو عضو اصلی ، موجب دوام و قوام این نهاد مقدس و تربیت غیر مستقیم نسل آینده می گردد ، چرا که ارتباط کلامی زمینه ساز ارتباط عاطفی که لازمه زندگی مشترک است می باشد.

ارتباط کلامی همانقدر که برای تحکیم روابط ضروری و مفید است در صورت ندانستن اصول آن می تواند ویرانگر و مخرب باشد ، بنابراین آگاهی از اصول آن و به کار گیری آنها بسیار ضروری و مهم است .

اصول مهمی که می توان در ارتباط کلامی میان زن و شوهر به آن اشاره نمود عبارتند از :

1-    توجه به تفاوت های روحی زن و مرد

2-    انتخاب مکان مناسب برای انواع گفت و گو

3-    انتخاب زمان مناسب برای گفت و گو

4-    انتخاب واژه های مناسب برای گفت و گو

5-    درک شرایط طرف مقابل

6-     رعایت اصول اخلاقی

7-    خوب گوش دادن به سخن طرف مقابل